Michel Vandenbosch, voorzitter van dierenrechtenorganisatie Gaia. Foto: Gaia
Waar veel organisaties nog twijfelen over acceptatie, trekt de Belgische dierenrechtenorganisatie Gaia fel van leer vóór kweekvlees. Voorzitter Michel Vandenbosch noemt het geen keuze, maar een morele en technologische noodzaak. Hij ziet kansen in een slimme combinatie van kweekvlees en plantaardige ingrediënten: hybride producten die ethiek, smaak en schaalbaarheid verenigen.
Gaia is al sinds 1992 een invloedrijke stem in België als het gaat om dierenwelzijn en dierenrechten. Met meer dan 80.000 leden heeft de organisatie in ruim drie decennia meerdere mijlpalen bereikt, waaronder het verbod op onverdoofd slachten in Vlaanderen en Wallonië, het verbod op wilde dieren in circussen, het verbod op het fokken van pelsdieren voor bont en sinds 2024 een grondwettelijke erkenning van dieren als wezens met gevoel.
“Voor ons is dierenrechtenwerk een emancipatiestrijd”, aldus Vandenbosch. “We voeren die strijd in de politiek, het onderwijs, de rechtspraak en de bedrijfswereld. En met resultaat: België is vandaag diervriendelijker dan ooit tevoren.”
Toch blijft er werk aan de winkel. “De intensieve veehouderij is niet alleen een ramp voor dieren, maar ook voor het klimaat”, stelt hij. “Volgens de Verenigde Naties draagt deze sector meer dan 14% bij aan de wereldwijde uitstoot van broeikasgassen.”
Kweekvlees als oplossing
Vandenbosch ziet kweekvlees als een noodzakelijke technologische innovatie. “Het is echt vlees, vervaardigd uit dierlijke stamcellen, maar zonder dat er een dier voor hoeft te sterven. En het biedt een antwoord op ethische, ecologische én gezondheidsproblemen.”
Een goed voorbeeld daarvan is volgens hem de aanvraag van het Franse bedrijf Gourmey voor een diervriendelijke foie gras. “Dat laat perfect zien waar slachtvrij kweekvlees toe in staat is”, zegt hij. “Foie gras is het symbool geworden van dierenleed in luxeproducten. Als we zelfs dat kunnen vervangen door een ethisch alternatief, zonder concessies aan smaak, dan maken we pas echt stappen. Het is precies dit soort innovatie waar wij bij Gaia blij van worden.”
Als we foie gras kunnen vervangen door een ethisch alternatief, zonder concessies aan smaak, dan maken we pas echt stappen
Maatschappelijk debat kweekvlees
Gaia zet zich actief in voor het maatschappelijk debat rond kweekvlees. Zo liet de organisatie verschillende opiniepeilingen uitvoeren. Daaruit bleek dat een groot deel van de Belgen bereid is om kweekvlees te proeven of te kopen, mits de smaak overeenkomt met conventioneel vlees.
“Dat geeft hoop,” zegt Vandenbosch. “Het toont aan dat de weerstand tegen kweekvlees – veelal gevoed door vooroordelen en desinformatie – aan het afnemen is.” Tegelijkertijd wijst hij op de tegenwerking van gevestigde belangen. “In Italië is zelfs het onderzoek naar kweekvlees verboden. Dat druist in tegen het principe van vrije wetenschappelijke ontwikkeling. Kweekvlees is bedoeld voor wie niet wil stoppen met het eten van vlees, maar open staat voor slachtvrij, ethisch verantwoord vlees dat ook veel minder bijdraagt tot de klimaatverandering.”
Kritisch én hoopvol boek
Daarom besloot de organisatie het boek Cultivated Meat to Secure Our Future uit te geven. Doel hiervan is om te informeren, te inspireren en een inhoudelijk debat op gang brengen. De bundel bevat bijdragen van wetenschappers, ethici, ondernemers en vertegenwoordigers van religieuze gemeenschappen. Onder de auteurs zijn onder meer Isha Datar (New Harvest), Chase Purdy (Billion Dollar Burger) en Hanna Tuomisto, expert op het gebied van duurzaamheid.
Het boek is bedoeld voor wetenschappers, beleidsmakers, productontwikkelaars en andere professionals in de eiwittransitie. “Het is toegankelijk geschreven”, aldus Vandenbosch, “Want dit verhaal moet worden verteld.”
Nederland als inspirerend voorbeeld kweekvlees
Het voorwoord is geschreven door Ira van Eelen, dochter van Willem van Eelen, grondlegger van kweekvlees en medeoprichter van RESPECTfarms. “Zij en andere Nederlandse pioniers vervullen een voortrekkersrol”, aldus Vandenbosch. “Nederland is zonder twijfel een inspirerend voorbeeld voor België.”
De kracht van het boek zit volgens hem in de veelzijdigheid van de bijdragen. “We hebben bewust ook kritische stemmen opgenomen. Vragen over gezondheidsimpact, religieuze acceptatie en ethiek zijn terecht. Alleen door die vragen serieus te nemen, kunnen we het debat verdiepen en het draagvlak vergroten.”
Ethische transparantie vereist
Een gevoelig punt is het gebruik van foetaal kalfsserum (gewonnen uit het bloed van ongeboren kalveren bij de productie van kweekvlees) zeer efficiënt om de cellen te laten groeien. “Als blijkt dat het kweken van cellen pijn of lijden veroorzaakt bij dieren, dan ondermijnt dat het hele concept”, stelt Vandenbosch. “Transparantie van producenten is cruciaal om geloofwaardig te blijven. Gelukkig zijn veel bedrijven zich hiervan bewust. Een aantal ontwikkelde eigen diervrije alternatieven voor dat kalfsserum, zoals een synthetisch of plantaardig groeimedium.”
Als blijkt dat het kweken van cellen pijn of lijden veroorzaakt bij dieren, dan ondermijnt dat het hele concept.
Hij wijst ook op initiatieven zoals RESPECTfarms, waar ook Gaia bij betrokken is. ‘RESPECTfarms wil boeren betrekken bij de overgang. Rundveehouders als pionier Leon Moonen zijn het levende bewijs dat kweekvlees geen bedreiging hoeft te zijn, maar hen ook een kans kan bieden door kweekvlees op de boerderij te produceren.’
Rol voor plantaardige eiwitten
De grootste technische uitdaging is opschaling. “De productie van kweekvlees moet absoluut kunnen opgeschaald worden om commercieel levensvatbaar te worden. Dat vraagt enorme investeringen in bioreactoren en infrastructuur,” legt Vandenbosch uit. “Zonder die stap blijft het een belofte.”
Tegelijkertijd ziet hij ook een rol voor plantaardige eiwitten. “Deze zijn een essentieel onderdeel van de oplossing”, stelt hij. Volgens hem zit juist in de combinatie van plantaardige ingrediënten en kweekvlees veel toekomst. “Het is een uitdaging om voldoende kweekvlees te produceren. Hybride producten – in het begin wellicht ook deels met conventioneel vlees – bieden producenten de mogelijkheid om tegelijk smaak, structuur en voedingswaarde te optimaliseren. Bovendien maken ze het mogelijk om op kortere termijn grotere volumes op de markt te brengen, tegen een lagere kostprijs.”
Oproep aan beleidsmakers
Gaia roept de Belgische overheid op om niet achter te blijven. “Nederland laat zien hoe het wél kan. De overheid moet innovatie omarmen en producenten ondersteunen.” Voor Gaia is de inzet helder. “Onze bijdrage zit in het blijven informeren, het signaleren van misinformatie en het benadrukken van het potentieel. Niet door kritiek uit de weg te gaan, maar juist door het debat aan te moedigen.”
Nederland laat zien hoe het wél kan
Vandenbosch is optimistisch. “De vraag is niet óf kweekvlees er komt, maar wanneer. En hoe sneller we het kunnen opschalen en toegankelijk maken, hoe sneller we dierenleed, milieuschade en gezondheidsproblemen kunnen aanpakken.”
